نظریه رفتار برنامه ریزی شده(1)

بسم الله الرحمن الرحیم

نظریه رفتار برنامه ریزی شده، یک نظریه روان شناختی است که به ما کمک می کند تا با عینک این نظریه بروز یا عدم بروز رفتاری را پیش بینی کنیم.

در نظریه رفتار برنامه ریزی شده ی آیزن(1991)، رفتار تابع قصد است و قصد متغیر بلافصل رفتار است که به کمک آن می توان رفتار را پیش بینی کرد؛ یعنی اگر فردی قصد انجام کاری یا بروز رفتاری را داشته باشد، با احتمال خوبی می گوییم آن رفتار را انجام می دهد.

اما همین قصد، تابع 3 مولفه است: نگرش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتار ادراک شده

پیش از نظریه رفتار برنامه ریزی شده، فیشبن و آیزن(1975) نظریه ای داده بودند به نام نظریه عمل منطقی که نظریه ی رفتار برنامه ریزی شده بسیار شبیه نظریه ی عمل منطقی است.در نظریه عمل منطقی هم رفتار، تابع قصد است ولی در این نظریه قصد، تابع دو عامل است یعنی تنها دو عامل بر قصد اثر دارد: نگرش و هنجارهای ذهنی؛ پیش فرض این نظریه این است که رفتارها همه اختیاری و تحت کنترل کنشگراست و این یکی از نقایصی بود که باعث شد آیزن به اضافه کردن سازه کنترل رفتاری ادراک شده در صدد رفع آن برآید. در واقع آیزن چند سال بعد به این نتیجه رسید که عواملی وجود داردکه کنترل کنشگر را بر رفتار تحت تاثیر قرار می دهد که شناسایی آن ها و لحاظ کردن تاثیر آن ها بر رفتار می تواند، قصد و به تبع آن رفتار را تحت تاثیر قرار دهد.

• نگرش: ارزیابی فرد از پیامدهای مثبت و منفی یک رفتار را نگرش فرد نسبت به آن رفتار نامیده می شود. به عبارتی دیگر اینکه فرد به انجام آن رفتار تمایل دارد و یا از آن بیزار است.مثلا من فکر می کنم ماسک زدن کارخوبی است؛ معنی این حرف این است که من تصور می کنم با ماسک زدن، از بیمار شدنم جلوگیری می کنم و سالم می مانم.
• هنجارهای ذهنی: فشاری که هر فرد از سوی اجتماع یا افراد نزدیک و دورش برای انجام یک رفتار یا ترک آن حس می کند که به دو دسته ی هنجارهای توصیفی و هنجارهای اجباری دسته بندی می شود.
  • هنجارهای توصیفی: توصیفی است که فرد درباره ی رفتار سایرین دارد: مثلا همه ماسک می زنند.
  • هنجارهای اجباری: یعنی برداشتی که فرد از توقعات اطرافیانش دارد، کسانی که تاثیر زیادی بر رفتار وی می گذارند. مثلا مادر من توقع دارد من از ماسک استفاده کنم.
• کنترل رفتاری ادراک شده: یعنی فرد چه میزان حس می کند آن رفتار تحت کنترلش قرار دارد؛ که همان طور که در عنوان این سازه می بینید، درک این کنترل مهم است نه آن چه واقعاوجود دارد؛  مثلا من توانایی ماسک زدن دارم.

ادامه دارد...

اللهم سلم و تمم